In Memoriam Annie Zuiderwijk

In Memoriam Annie Zuiderwijk

22 mei 1943 - 27 januari 2020

anniezuiderwijk1986-max sparreboom

door Sergé Bogaerts

Annie Zuiderwijk was een bijzondere en uitgesproken persoonlijkheid. Mensen, die als student of vrijwilliger met haar onderzoek aan amfibieën of reptielen deden, roemen haar bijna allemaal als kleurrijk en vrijgevochten. En soms knettergek in de positiefste zin des woord. Zij heeft jarenlang met veel bevlogenheid honderden vrijwilligers en professionals geïnstrueerd en gemotiveerd om data te verzamelen en betrouwbare monitoring uit te voeren.

Varkevisser (1987) liet de lezers van Lacerta voor het eerst kennismaken met Annie. De aanleiding was het verschijnen van de “Atlas van de Nederlandse Amfibieën en Reptielen en hun bedreiging”, in feite het Vijfde Herpetogeografische verslag, dat verscheen in 1986 en dat zij samen met Wim Bergmans schreef. Annie was inmiddels verantwoordelijk beheerder van de Herpetogeografische Dienst (HGD). De atlas was de kroon op het werk van de HGD. De HGD was in de beginjaren van Lacerta (tijdens de Tweede Wereldoorlog) opgericht door Dick van Wijk. Van zijn hand waren de eerste drie Herpetogeografische verslagen van Lacerta. C.F. Bund publiceerde het Vierde Herpetogeografische verslag (in 1964).

De atlas was meteen een standaard en zijn tijd ver vooruit. De meeste data waren in tegenstelling tot de meeste wetenschappelijke publicaties voor een groot gedeelte gebaseerd op waarnemingen van vrijwilligers. Maar de atlas leidde niet tot veel nieuwe waarnemingen. Inmiddels waren er ook herpetologische studiegroepen ontstaan die zelf data verzamelden (en die later RAVON zijn gaan vormen). Vanaf 1989 verschenen nieuwsbrieven van de HGD in het Mededelingenblad van Lacerta, van de hand van Annie. Een jaar later komt ook het project “Monitoring Reptielen” centraler te staan, waarbij onder de eerste monitoorders veel Lacerta-leden zijn terug te vinden. In 1992 werd een hele uitgave van Lacerta gevuld door een artikel over de Nederlandse hagedissen (Zuiderwijk et al., 1992).

Annie werd op 24 april 2004 erelid van Lacerta. De vereniging was haar dankbaar voor het vele werk dat zij heeft gedaan voor de inventarisatie van de Nederlandse herpetofauna. Annie had het monitoren van de herpetofauna letterlijk en figuurlijk op de kaart gezet. Zij kreeg in 2010 de Lenders prijs (prijs voor “grote verdienste”) van Stichting RAVON. Annie ontving die prijs vanwege haar grote bijdrage aan de herpetologie en haar persoonlijke inzet bij de totstandkoming van de landelijke databanken, meetnetten en atlassen voor reptielen en amfibieën. Met haar grote betrokkenheid bij al haar activiteiten heeft zij mede de basis gelegd voor de bestudering en bescherming van de inheemse reptielen en amfibieën.

In het tijdschrift RAVON verscheen in 2011 een interview met haar (van Diepenbeek, 2011). Daarin vertelt ze over de samenwerking met Lacerta-leden die graag Zandhagedissen wilden kweken en uitzetten, nadat in de Noord-Hollandse duinen een flink deel was afgebrand. Zij pleitte er voor eerst maar eens te gaan monitoren. En zo ontstonden samenwerkingen tussen Lacerta-leden, natuurbeheerders en onderzoekers. Later volgde monitoring van de Ringslang in en rond Amsterdam (o.a. in relatie tot de uitbreidingen bij IJburg, zie Zuiderwijk et al., 1999), en in Friesland en de Veluwe. Dit alles nog onder de vlag van Lacerta, nu RAVON.

In 2008 ging Annie met pensioen. Door de ziekte van Lyme, die ze jaren daarvoor had opgelopen, was haar energie niet altijd groot. Maar ze genoot enorm van haar vrijheid. Ze bezocht ook nog herpetologische congressen in Europa. Ze werd actiever als vrijwilliger en deed een cursus fotografie. Ze begon ook met een student aan veldonderzoek in Ambleteuse in Frankrijk. Na 37 jaar ging ze terug om de relatie tussen ontwikkeling van de landhabitat en het voorkomen van amfibieën weer te bekijken. Het resultaat was dramatisch (zie Arntzen et al., 2017). Annie kreeg recentelijk dementie en kanker, en heeft haar leven in eigen hand gehouden. “Ik heb ten volle van het leven genoten” stond er boven haar rouwadvertentie.